|
اثر کاربرد کود اوره به‌صورت مایع و دانه‌ای بر صفات زراعی، انتقال مجدد مواد و فتوسنتزی جاری در گندم (Triticum aestivum L) دیم
|
| مهدی باقرزاده، سید بهمن موسوی، ولی فیضی اصل* |
|
|
|
چکیده: (7686 مشاهده) |
چکیده
مقدمه: امروزه استفاده از کودهای شیمیای علاوه‌بر شکل رایج آن‌ها (دانه‌ای) به‌صورت مایع نیز به‌دلیل مزیت‌های فراوان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف خاکی این نوع کودها همراه با آب آبیاری برای محصولات مختلف کشاورزی در زمان کاشت و یا مراحل مختلف رشد گیاه انجام می‌گیرد. مصرف کودهای مایع نیتروژنی همزمان با کاشت گندم دیم به‌منظور نفوذ کود در خاک و توزیع یکنواخت آن در بخش سطحی پروفیل خاک، بلافاصله بعد از مصرف، نیاز به بارندگی موثر (25 میلی‌متر) و یا معادل آن آبیاری دارد. به‌منظور ارزیابی پاسخ گندم دیم به مصرف مقادیر مختلفی از اوره به‌صورت دانه‌ای و اوره مایع همراه با آب آبیاری از لحاظ عملکرد و صفات موثر بر عملکرد دانه و همچنین وضعیت انتقال مجدد مواد و فتوسنتز جاری گیاه که تعادل بین این دو ویژگی اخیر از لحاظ تولید در شرایط دیم از اهمیت ویژهای برخوردار است، پژوهش حاضر انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به‌صورت فاکتوریل با دو فاکتور الف) روش مصرف کود اوره (در سه سطح 1- مصرف اوره به‌صورت دانه‌ای (جایگذاری در عمق 7 الی 9 سانتی‌متر زیر بذر) 2- مصرف اوره به‌صورت مایع همراه با 25 میلی‌متر آب و 3- مصرف اوره به‌صورت مایع همراه با 50 میلی‌متر آب) و ب) مقدار مصرف نیتروژن (در 5 سطح 0، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره) در سال زراعی 94-1393 در شهرستان ملکان به اجرا درآمد. گندم دیم رقم هُما به‌صورت ردیفی با تراکم 350 دانه در مترمربع در عمق 5 الی 7 سانتی‌متری در پاییز کشت شد. هر کرت شامل 12 ردیف با فاصله ردیف‌های 17 سانتی‌متر بود. پس از رسیدگی محصول، عملکرد بیولوژیک، دانه و کاه و اجزای عملکرد و سایر صفات زراعی موثر بر عملکرد دانه و کارایی زراعی استفاده از نیتروژن اندازه‌گیری شدند. علاوه بر آن، در مراحل گردهافشانی و رسیدگی فیزیولوژیک صفات مربوط به انتقال مجدد مواد و فتوسنتز جاری گیاه تعیین شدند.
نتایج: نتایج نشان داد که روش مصرف اوره بر روی عملکرد، اجزای عملکرد، شاخص برداشت، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، کارایی استفاده از نیتروژن، صفات مرتبط با کارایی انتقال مجدد مواد و کارایی فتوسنتز جاری اثر معنی‌داری داشت. اثر مقدار مصرف نیتروژن بر روی عملکرد، تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع گیاه، طول پدانکل و کارایی استفاده از نیتروژن، صفات مرتبط با کارایی انتقال مجدد (به استثنای میزان انتقال) و فتوسنتز جاری معنی‌دار بود. مصرف اوره به‌صورت مایع همراه با 50 میلی‌متر آب توانست عملکرد دانه، بیولوژیک و اجزای عملکرد را در مقایسه با مصرف دانه‌ای (جایگذاری) افزایش دهد. عملکرد دانه با مصرف مقادیر مختلف نیتروژن به صورت مایع همراه با 50 میلی‌متر آب، بیش از سایر تیمارها توانست عملکرد دانه را بهبود ببخشد و این بیشتر به دلیل افزایش تعداد سنبله در واحد سطح بود. با افزایش عملکرد دانه، کارایی زراعی استفاده از نیتروژن به‌طور معنی‌داری از 9/17 کیلوگرم بر کیلوگرم برای تیمار 30 کیلوگرم اوره در هکتار به 2/2 کیلوگرم بر کیلوگرم برای 120 کیلوگرم اوره در هکتار کاهش یافت. همچنین کاربرد روش‌های مختلف مصرف نیتروژن اثر معنی‌داری بر کارایی استفاده از نیتروژن داشت و حداکثر این کارایی در روش جایگذاری دانه‌ای اوره و مایع به همراه 25 میلی‌متر آب، حدود 5/10 کیلوگرم بر کیلوگرم بود. رابطه بین میزان نیتروژن مصرفی با صفات میزان، سهم و کارایی فتوسنتز جاری گیاه از نوع درجه دوم بود که بیشترین این صفات به‌طور متوسط با مصرف 4/63 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌دست آمد. این مقدار دقیقا منطبق بر میزان نیتروژن مورد نیاز (64 کیلوگرم در هکتار نیتروژن) برای دستیابی به حداکثر عملکرد بود. نیاز نیتروژنی گندم دیم برای دستیابی به 90 درصد حداکثر عملکرد دانه، 30 کیلوگرم در هکتار تعیین شد.
نتیجه‌گیری: مصرف اوره توانست عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی فتوسنتز جاری گندم را بهبود ببخشد. در بین روش‌های مصرف اوره، مصرف اوره به‌صورت مایع همراه با 50 میلی‌متر آب، بیشترین عملکرد دانه و صفات مرتبط با عملکرد و همچنین صفات انتقال مجدد مواد و میزان فتوسنتز جاری را به خود اختصاص داد. افزایش عملکرد دانه در تیمارهای موفق بیشتر ناشی از افزایش مستقیم جزء تعداد سنبله در واحد سطح و همچنین اندام‌های ذخیره‌ای گیاه بود. در مجموع تفاوت معنی‌داری بین دو روش مصرف دانه‌ای و مایع همراه با 25 میلی‌متر آب در تامین نیتروژن مورد نیاز گندم دیم مشاهده نشد. بنابراین در موارد نیاز می‌توان 25 میلی‌متر آب همزمان با کاشت برای گندم دیم مصرف نمود.
|
|
| واژه‌های کلیدی: انتقال مجدد مواد، اجزای عملکرد، روش مصرف اوره، فتوسنتز جاری |
|
|
متن کامل [PDF 848 kb]
(962 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اکوفیزیولوژِی
دریافت: 1398/5/28 | پذیرش: 1398/5/28 | انتشار: 1398/5/28
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
