|
کمی‌سازی رشد و نمو ارقام گندم تحت شرایط فتوپریودی مختلف در منطقه گنبد کاووس
|
محمد صالح روان   ، سراله گالشی ، ابراهیم زینلی ، رحمت اله محمدی ، علی راحمی کاریزکی* ، زهرا ایزدی |
|
|
|
چکیده: (4519 مشاهده) |
چکیده
 مقدمه: تحلیل واکنش گیاه به تغییرات محیط و مدیریتهای زراعی از جمله تغییر در تاریخ کاشت براساس مدلهای ریاضی یک روش کارآمد برای پیش‌بینی عملکرد ارزیابی میشود. دستیابی به عملکرد بالا در گندم، از طریق انطباق مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط مساعد محیطی به‌وسیله انتخاب تاریخ کاشت و ژنوتیپ مناسب ممکن میباشد. رعایت اصول فنی زراعی مانند میزان بذر، تاریخ کاشت، طول دوره رشد و رقم مناسب برای کاشت از عوامل مهمی است که در کارایی کاشت تأثیر بسزایی دارد؛ بهطوری که مجموعه عوامل محیطی رخ داده در آن زمان برای سبز شدن، استقرار و بقای گیاهچه مناسب باشد، ضمن اینکه در هر مرحله از رشد گیاه با شرایط مطلوب خود روبرو شود. بهترین رقم برای کاشت در هر منطقه رقمی است که مراحل رشدی خود را در زمان موجود و یا فصل رشد موجود در منطقه به اتمام برساند و هنگامی که در مورد نوع رقم مورد استفاده و کاشت تصمیمگیری میشود خطرات احتمالی پیش‌رو در نظر گرفته شود.
مواد و روش‌ها: آزمایش مزرعهای به‌صورت فاکتوریل بر مبنای بلوک‌‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در شرایط دیم در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبدکاووس به اجرا در آمد. فاکتورهای آزمایش شامل: تاریخ کاشت (26 آذر، 13 دی، 30 دی و 17 بهمن ماه) و ژنوتیپ بهاره (کوهدشت، زاگرس، لاین 17، مروارید و N-80-19) بود. برای اندازهگیری شاخصهای رشد شامل ماده خشک تجمی، سطح برگ و سرعت رشد محصول به تعداد 6 تا 7 بوته نمونهگیری به فاصله هر 14 روز در طی فصل زراعی انجام شد، وزن خشک برگهای سبز، زرد و ریزش یافته، ساقهها و خوشهها به‌صورت جداگانه، پس از قرار دادن نمونهها درون آون در دمای 75 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت (تا رسیدن به وزن ثابت)، اندازهگیری شدند.
نتایج: نتایج نشان داد شاخصهای رشد شامل ماده خشک تجمعی، حداکثر سطح برگ و سرعت رشد محصول با تأخیر در کاشت کاهش یافتند. بیشترین شاخص سطح برگ (98/4) و سرعت رشد محصول (64/29 گرم بر مترمربع در روز) متعلق به لاین 17 بود که در تاریخ کاشت 26 آذر به‌دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که، در تمامی ژنوتیپهای مورد بررسی از مرحله سبز شدن تا گردهافشانی با افزایش میانگین دما و طول روز سرعت نمو افزایش و تعداد روز لازم برای طی هر یک از مراحل نمو کاهش یافت؛ هم‌چنین در تمامی ژنوتیپهای مورد بررسی، با تأخیر در کاشت و افزایش دما، حداقل تعداد روز برای طی هر یک از مراحل نموی مورد بررسی کاهش یافت. حداکثر شاخص سطح برگ در ژنوتیپهای مختلف در تاریخ کاشت‌های مورد مطالعه در این تحقیق قبل از خوشه رفتن (مرحله آبستنی) بود. در تاریخ کاشت‌های مختلف با افزایش طول روز و افزایش دما، زمان رسیدن به 50 درصد حداکثر ماده خشک کاهش یافت؛ به‌نحوی که در ژنوتیپهای کوهدشت، لاین 17، زاگرس، مروارید و N-80-19 در تاریخ کاشت 17 بهمن نسبت به تاریخ کاشت 26 آذر بهترتیب 59/34، 31/24، 71/35، 32/30 و 92/27 درصد کاهش یافت. در تمامی ژنوتیپها حداکثر سرعت رشد محصول (CGR) و نیز زمان رسیدن به حداکثر CGR با تأخیر در کاشت کاهش یافت. بیشترین CGR در تاریخ کاشت 26 آذر در لاین 17 (64/29 گرم بر مترمربع در روز) و کمترین CGR در تاریخ کاشت 17 بهمن نیز در لاین 17 (7/14 گرم بر مترمربع در روز)، مشاهده شد.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که، بین ارقام مختلف گندم پیشنهاد شده در اقلیم یکسان از نظر طول مراحل فنولوژیک تفاوت وجود دارد. هر چند اختلاف بین ارقام تا حدودی ناشی از تفاوت ژنتیکی بین آنهاست؛ اما تأثیر عوامل محیطی بر رشد و نمو آن‌ها، به ویژه در مراحل پایانی رشد را نباید نادیده گرفت. از آنجا که تفاوت اصلی محصول در تاریخ کاشت‌های مختلف به‌دلیل آن است که دست کم در طی مراحل اولیه، رشد و نمو گیاه در شـرایط متفاوت نور و دما انجام شده است. این ارقام با بهره‌گیری از سازوکارهای متفاوت، قدرت انعطاف‌پذیری و خودکنترلی بیشتری در پاسخ به تغییر شرایط محیطی دارند.
واژه‌های کلیدی: حداکثر سطح برگ، سرعت رشد محصول، گندم نان، ماده خشک تجمعی |
|
| |
|
|
متن کامل [PDF 1268 kb]
(1923 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اکوفیزیولوژِی
دریافت: 1397/4/12 | پذیرش: 1397/4/12 | انتشار: 1397/4/12
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
