مقدمه: با توجه به اهمیت خود اتکایی در محصول برنج، ضرورت و اهمیت ایجاد و معرفی ارقام کیفی پاکوتاه و مقاوم به خوابیدگی، زودرس و در نهایت پرمحصول از ارقام کیفی محلی اجتناب‌ناپذیر است. در این راستا، معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل)، با همکاری پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای کرج، با استفاده از پرتو گاما (دزهای 200، 250 و 300 گری) بر روی بذور ارقام طارم محلی، حسنی و عنبربو و هدایت جمعیت M1 تا نسل M5، تعدادیلاین موتانت امید بخش از نظر صفت زراعی زودرسی، پاکوتاهی با عملکرد مناسب انتخاب نموده که در آزمایش مشاهدهای در آمل مورد بررسی و نسبت به والدین (طارم محلی، حسنی و عنبربو) همراه با شاهد فجر و شیرودی مورد مقایسه قرار گرفتند. مواد و روشها: جهت ارزیابی مشاهدهای موتانتهای نسل ششم (M6)، آزمایشی در مزرعه معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395 اجرا شد. تعداد موتانت 32 ژنوتیپ همراه با سه تا والد (طارم محلی، حسنی و عنبربو) و دو شاهد فجر و شیرودی در مجموع 37 ژنوتیپ ارزیابی شدند. با اندازهگیری صفات تعداد روز تا پنجاه درصد گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد خوشه در کپه، عملکرد لاینها نسبت به هم مقایسه شدند.پس از برداشت محصول، نمونهی 400 گرمی شلتوک از هر تیمار و تکرار انتخاب و به آزمایشگاه کیفیت منتقل شد. صفات راندمان تبدیل، درصد برنج سالم، نسبت طویل شدن دانه، درصد آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینه شدن اندازهگیری شد. نتایج: نتایج نشان داد که کاهش ارتفاع بوته در لاینهای حاصل از عنبربو بیشتر از طارم محلی و ارتفاع موتانتهای انتخابی 130-100 سانتی‌متر بود. 18 موتانت دارای میانگین تعداد خوشه از 7/17-6/13 بودهکه تفاوت معنیداری در سطح یک درصد نداشتند. با افزایش تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و تعداد خوشه در کپه، عملکرد ژنوتیپهای برنج افزایش یافت. در بین موتانتها، شماره 138، 1126 و 3200، بیشترین راندمان تبدیل را داشتند و از نظر آماری مشابه طارم محلی بودند. دامنه درصد برنج سالم در بین موتانتها 70-60 درصد بود. 19 تا موتانتها دارای نسبت طویل شدن دانه بیشتر از 2 بودند. دامنه تغییرات درصد آمیلوز و دمای ژلاتینی شدن در بین موتانتها بهترتیب 5/22-5/16 و 7-3 بود. نتیجهگیری کلی: ژنوتیپهای موتانت با شماره 114، 1117، 1120، 1126،126، 2310، 2212، 222، 138، 3200، 3216، 3218 و 3227، دارای عملکرد بیشتری نسبت به شاهد والدین (طارم محلی، حسنی و عنبربو) بودند. در ضمن این موتانتها دارای راندمان تبدیل بهتر و نسبت طویل شدن دانه بیشتری از ارقام شاهد داشتند.
Fallah A, Bagheri L, Nabipour A, Fathi N. Comparison of some agronomic traits and grain quality of rice mutants with native and high-yielding varieties. 3 2024; 7 (14) :111-121 URL: http://arpe.gonbad.ac.ir/article-1-417-fa.html
فلاح الهیار، باقری لیلا، نبی‌پور علیرضا، فتحی ناهید. مقایسه برخی صفات زراعی و کیفیت دانه موتانتهای برنج با ارقام بومی و پرمحصول. 1. 1402; 7 (14) :111-121
