چکیده مقدمه: خشکی یکی از عمده‌ترین عوامل محدودکننده تولید محصولات زراعی در سرتاسر جهان است. اثرات تنش خشکی بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت بسته به زمان وقوع تنش، مرحله رشد گیاه، ژنوتیپ گیاه، رقم، روش کشت، کیفیت خاک و تغییرات شرایط محیطی در طول فصل رشد دارد. تفاوت‌های زیادی بین ارقام مختلف ذرت در واکنش به تنش خشکی گزارش شده است؛اما اطلاعات اندکی در اثرات تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف ذرت در شرایط کشت تأخیری وجود دارد. لذا این بررسی به‌منظور بررسی تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف ذرت در شرایط کشت تأخیری انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394-1393 اجرا شد. زمان اعمال تنش خشکی به‌عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (حذف یک مرحله آبیاری در مرحله 4 تا 6 برگی، حذف یک مرحله آبیاری در مرحله گرده‌افشانی و حذف یک مرحله آبیاری در مرحله دانه‌بندی) و نوع رقم در چهار سطح (Maxima, B.C., KSC704, Simon) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. در پایان فصل رشد، تعداد 5 بوته به‌صورت تصادفی انتخاب و ارتفاع گیاه، وزن بلال، تعداد بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن هزار دانه اندازه‌گیری شد. همچنین بعد از حذف اثر حاشیه‌ای عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی نیز اندازه‌گیری گردید. نتایج: نتایج تجزیه واریانس نشان داد ارتفاع بوته، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت. اثر رقم بر ارتفاع بوته، تعداد بلال در بوته، تعداد ردیف در بلال تعداد دانه در ردیف، عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی و همچنین اثر متقابل تنش × رقم بر کلیه خصوصیات مورد اندازه‌گیری به‌جزء ارتفاع معنی‌دار بود. تنش خشکی در مرحله پرشدن دانه بالاترین ارتفاع (196 سانتی‌متر) را تولید کرد؛ در حالی که تنش در مرحله رویشی به‌صورت معنی‌داری سبب کاهش ارتفاع (42/10 درصد) گردید. در میان ارقام مورد مطالعه رقم Simon بالاترین ارتفاع (206 سانتی‌متر) و Maxima کمترین ارتفاع (175 سانتی‌متر) را تولید کرد. رقم KSC704 بالاترین تعداد بلال در بوته (05/1 عدد)، تعداد دانه در ردیف (33/47 عدد)، وزن هزار دانه (194 گرم)، عملکرد اقتصادی (83/12 تن در هکتار) و عملکرد بیولوژیکی (99/67 تن در هکتار) زمانی که خشکی در مرحله رویشی یا دانه‌بندی صورت گرفت را داشت. رقم Simon در مرحله دانه بستن بیشترین حساسیت را به تنش خشکی از نظر عملکرد اقتصادی داشت و کمترین عملکرد اقتصادی (90/4 تن در هکتار) را تولید کرد؛ در حالی که رقم B.C. کمترین عملکرد اقتصادی (12/6 تن در هکتار) را در زمان اعمال تنش خشکی در مرحله رویشی تولید کرد. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد که در شرایط کشت تأخیری واکنش ارقام مورد مطالعه به زمان اعمال تنش خشکی متفاوت است. با وجود اینکه در رقم Maxima و B.C. تأخیر در تنش خشکی سبب افزایش عملکرد اقتصادی شد در حالی‌که در رقم Simon و KSC704 سبب کاهش عملکرد شد. رقم Simon بیشترین حساسیت به تنش خشکی به‌خصوص زمانی که تنش در مرحله دانه‌بندی حادث شود را دارد. در میان ارقام مورد مطالعه رقم KSC704 در شرایط کشت تأخیری از ثبات عملکرد بیشتری برخوردار بود. لذا، در شرایط کشت تأخیری تنش خشکی در مرحله رویشی اثرات منفی بیشتری در مقایسه با سایر مراحل داد و به‌نظر می‌رسد انتقال مجدد مواد ذخیره‌ای تا حدودی سبب کاهش اثرات تنش خشکی می‌شود. واژه‌های کلیدی: ارقام ذرت، تاریخ کاشت، تنش خشکی، کاهش عملکرد
Moohamadi Behmadi M, Armin M. Effect of drought stress on yield and yield components of different corn cultivars in delayed planting conditions. 3 2017; 4 (1) :17-34 URL: http://arpe.gonbad.ac.ir/article-1-243-fa.html
محمدی بهمدی محمد، آرمین محمد. اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف ذرت در شرایط کشت تأخیری. 1. 1396; 4 (1) :17-34
