|
بررسی صفات مورفوفیزیولوژیکی و کیفی ارقام کلزا در پاسخ به رژیم‌های مختلف آبیاری در منطقه ورامین
|
| مجید قنبری*، سهیل کرم‌نیا، پرنیان طالبی سیه‌سران، کامران منصور قناعی پاشاکی |
|
|
|
چکیده: (2866 مشاهده) |
چکیده
مقدمه: با توجه به افزایش جمعیت کشور و افزایش مصرف سرانه روغن و از طرفی جایگاه کلزا در الگوی تناوبی و سازگاری مناسب با شرایط آب و هوایی کشور، اهمیت توسعه سطح زیرکشت کلزا روز به روز افزون می‌گردد. بنابراین، بررسی مسائل و مشکلات زراعی آن ضروری به‌نظر می‌رسد. از دیدگاه متخصصان کشاورزی، شاخص‌های متعددی برای ارزیابی میزان پیشرفت کشاورزی ارائه شده است؛ ولی عاملی که از آن اخیراً بهعنوان شاخصی مناسب برای ارزیابی مدیریت زراعی هر کشور و یا حتی هر مزرعه استفاده می‌شود، میزان توجه به ارقام کلزا است. کلزا یکی از مهمترین دانه‌های روغنی دنیا است که اخیراً در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و سطح زیرکشت آن به سرعت رو به افزایش است. علاوه‌بر کارآیی بالا و کیفیت روغن مطلوب در کلزا، کنجاله آن نیز، منبع پروتئینی بسیار مناسبی می‌باشد. اگر‌چه کارآیی بالای روغن آن یکی از ویژگی‌های این محصول محسوب می‌گردد، ولی حضور ارقام نامناسب با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه جهت کشت، به‌دلیل رقابت شدید سر منابع باعث کاهش عملکرد و کیفیت روغن خوراکی حاصل از این محصول می‌گردد. در این بین، با توجه به گرم شدن کره زمین و به تبع آن توسعه خشک‌سالی به‌ویژه در مناطق گرم و خشک جهان از جمله؛ ایران، برنامه‌ریزی و تحقیقات در زمینه تنش خشکی بهعنوان مهمترین تنش محیطی در اولویت خاصی قرار دارد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزیابی شاخص‌های کمی و کیفی ارقام مختلف کلزای بهاره و پاییزه تحت سطوح مختلف تنش خشکی و تعیین رقم مطلوب زراعی در اراضی کشاورزی منطقه ورامین، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در مجتمع کشاورزی و دامپروری ورامین انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل شش رقم کلزا (Zarfam، Gabriella، Okapi، Sarigol، Hayola 401 و RGS 003) و سه رژیم آبیاری شامل شاهد (15 درصد تخلیه ظرفیت زراعی)، تنش متوسط (30 درصد تخلیه ظرفیت زراعی) و تنش شدید (45 درصد تخلیه ظرفیت زراعی) بود. سطوح تنش خشکی اعمال شده، مابین ظرفیت زراعی و نقطقه پژمردگی دائم خاک منطقه تحت آزمایش جهت تعیین واکنش گیاه به سطوح متفاوت آب خاک تعیین گردید. جهت جلوگیری از نشت آب به سایر کرتها از آبیاری به‌صورت قطرهای نواری (T-tape) صورت گرفت. صفاتی از جمله ارتفاع بوته، ارتفاع نخستین خورجین از سطح زمین، عملکرد و اجزای عملکرد دانه، صفت شاخص برداشت، درصد پروتئین، روغن دانه، اسیدهای چرب، همچنین گلوکوزینولات اندازه‌گیری شدند.
نتایج: نتایج آزمایش نشان داد که اثرات اصلی ارقام کلزا و رژیم آبیاری در کلیه صفات معنی‌دار بود. بیش‌ترین عملکرد دانه، شاخص برداشت، روغن دانه، اسید لینولئیک و لینولنیک در ارقام گابریلا، زرفام و اُکاپی مشاهده شد. میزان عملکرد دانه، شاخص برداشت و روغن دانه رقم زرفام به‌ترتیب 57، 45 و 5 درصد نسبت به رقم آرجی‌اس 003 بیشتر بود و میزان اسیدهای لینولئیک و لینولنیک رقم گابریلا به‌ترتیب 30 و 28 درصد نسبت به رقم آرجی‌اس 003 بیشتر بود. بیش‌ترین مقدار روغن دانه، اسیدهای لینولئیک و لینولنیک در شاهد و بیش‌ترین مقدار پروتئین دانه و اسید اولئیک در تنش شدید مشاهده شد. میزان روغن دانه، اسید لینولئیک و لینولنیک در شاهد به‌ترتیب 7، 5 و 13 درصد نسبت به تنش شدید بیشتر بود. میزان پروتئین دانه و اسید اولئیک در تنش شدید به‌ترتیب 9 و 2 درصد نسبت به تیمار شاهد بیشتر بود.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی میتوان گفت که ارقام گابریلا و اٌکاپی علاوه بر رقم رایج منطقه (زرفام) دارای توان رویشی بالا و بیش‌ترین قدرت انطباق با شرایط تنش خشکی منطقه ورامین را دارا بوده و قادر خواهند بود با تولید عملکرد دانه مطلوب، با توجه به شرایط منطقه بهعنوان ارقام دارای توانمندی تولید بالا، منطبق با شرایط منطقه ورامین معرفی شوند. |
|
| واژه‌های کلیدی: اجزای عملکرد، اسید چرب غیراشباع، انطباق محیطی، خشکی، روغن |
|
|
متن کامل [PDF 819 kb]
(358 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اکوفیزیولوژِی
دریافت: 1399/8/24 | پذیرش: 1398/7/1 | انتشار: 1398/7/1
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
