چکیده مقدمه:کاربرد کودهای زیستی از جمله باکتریها و قارچهای حلکننده فسفات موجب بهبود حاصلخیزی خاک میگردد، بسیاری از باکتریها بهموجب تولید آنزیمها، سبب بالا رفتن و آزادسازی فسفات از فرم آلی میشوند. همچنین این باکتریها تولید هورمونهایی نظیر اکسین و اسیدجیبرلیک را باعث میگردند. سودوموناس و باسیلوس بیشترین کارایی جهت حلکردن فسفات را دارند. قارچ میکوریزا نقش مهم و کلیدی در چرخه عناصر غذایی و افزایش گیاهان در مواجه با تنشهای مختلف محیطی را دارد. مواد و روشها: بهمنظور بررسی اثر باکتری سودوموناس و قارچ گلوموس موسهبر میزان عناصر غذایی اندامهای هوایی گندم در شرایط دیم، آزمایشی مزرعهای بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو مکان در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام و ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل عامل رقم گندم در دو سطح (کراسسبلان و ساجی) و تیمار منابع کودی در هشت سطح شامل: 1) تیمار شاهد (عدم مصرف هیچ منبع کودی)، 2) 50 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر، 3) باکتری سودوموناس پوتید، 4) قارچ گلوموس موسه، 5) باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ گلوموس موسه، 6) باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ گلوموس موسه + 25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر، 7) باکتری سودوموناس پوتیدا + 25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر و 8) قارچ گلوموس موسه + 25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر بود. نتایج: نتایج نشان داد که اثر برهمکنش رقم × منابع کودی بر عناصر غذایی موجود در اندامهای هوایی گندم دیم معنیدار بود. در هر دو رقم مورد استفاده در شرایط دیم استفاده از باکتریهای حلکننده فسفات و قارچ میکوریزا موجب افزایش عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در مرحله پنجهزنی، برگ، ساقه و سنبله گردید؛ بهطوریکه بیشترین میزان نیتروژن در مرحله پنجهزنی (7/7 میلیگرم در گرم)، برگ (2/10 میلیگرم در گرم)، ساقه (5/10 میلیگرم در گرم) و سنبله (4/8 میلیگرم در گرم)، فسفر در برگ (72/0 درصد)، ساقه (68/0 درصد) و سنبله (73/0 درصد) و پتاسیم در مرحله پنجهزنی (5/2 درصد)، برگ (4/3 درصد)، ساقه (5/1 درصد) و سنبله (8/1 درصد) در رقم ساجی +قارچ گلوموس موسه+ 25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر و کمترین میزان عناصر عذایی موجود در اندامهای هوایی در رقم کراسسبلان و تیمار شاهد (عدم مصرف هیچ منبع کودی) مشاهده شد. نتیجهگیری: این پژوهش بیانگر اثر مثبت و معنیدار باکتریهای حلکننده فسفات و قارچ میکوریزا بر عناصر غذایی موجود در اندامهای گندم تحت شرایط دیم بود. باکتریهای حلکننده فسفات و قارچ میکوریزا موجب افزایش تجمع عناصر غذایی اندامهای هوایی نسبت به تیمارهای شاهد و صد در صد کود شیمیایی گردیدند که این امر افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط دیم را بهدنبال داشت. با توجه به اینکه کشت گندم دیم با تنش خشکی و گرما مواجه میگردد، استنباط میشود که کشت رقم ساجی و استفاده از قارچ میکوریزا میتواند بهترین نتیجه را تحت شرایط دیم در منطقه ایلام را از خود نشان دهد. واژههای کلیدی: برگ گندم، پتاسیم، شرایط دیم، منابع کودی، نیتروژن
Naseri R, Barary M, Zaree M J, Khavazi K, Tahmasebi Z. Effects of phosphate solubilizing bacteria and mycorrhizal fungi on shoot nutrient elements accumulation of dryland wheat . 3 2018; 4 (2) :1-28 URL: http://arpe.gonbad.ac.ir/article-1-278-fa.html
ناصری رحیم، براری مهرشاد، زارع محمد جواد، خاوازی کاظم، طهماسبی زهرا. تاثیر باکتریهای حلکننده فسفات و قارچ میکوریزا بر میزان تجمع عناصر غذایی اندامهای هوایی گندم دیم. 1. 1396; 4 (2) :1-28