پایه‌گذاری گزینش کارا بر مبنای صفات ساده همواره مورد تأکید اصلاح‌کنندگان گیاهان بوده است. در این بررسی 20 توده بومی شنبلیله مناطق مختلف کشور تحت شرایط تنش خشکی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. از صفات مختلف (17 صفت زراعی و فیزیولوژیکی) یادداشت‌برداری شد. با انجام رگرسیون گام به گام و براساس صفات باقی‌مانده در مدل رگرسیونی، تجزیه علیت برای تعیین عوامل مؤثر بر عملکرد دانه و زیست‌توده انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که، دو صفت تیپ رشد بوته و دمای تاج پوشش در دو هفته پس از گلدهی دارای اثر مستقیم و معنی‌داری بر عملکرد دانه‌ بودند. اثر مستقیم و مثبت تیپ رشد بوته بر عملکرد دانه 752/0 بود. هم‌چنین در بین صفات مورد بررسی دو صفت تیپ رشد بوته و تاریخ رسیدگی دانه دارای اثر مستقیم و معنی‌داری بر وزن زیست توده‌ بودند. اثر مستقیم و مثبت تیپ رشد بوته بر روی عملکرد زیست توده برابر 253/1 و بیشتر از تاریخ رسیدگی بود. براساس نتایج حاصل از این پژوهش تیپ رشد بوته، دمای تاج پوشش و تاریخ رسیدگی به‌عنوان معیارهای گزینشی مناسب برای انتخاب ژنوتیپ‌های شنبلیله دارای عملکرد دانه‌ و زیست توده بیشتر در شرایط تنش خشکی معرفی می‌گردند.